สื่อการเรียนการสอน
การจัดการเรียนการสอนในยุคปัจจุบัน
สื่อการเรียนการสอนมีความสำคัญอย่างมากต่อการเรียนการสอน
และประกอบกับเทคโนโลยีต่างๆที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาสื่อการเรียนการสอน
มีความก้าวหน้าอย่างรวดเร็ว
การจัดการเรียนการสอนจึงไม่ใช่แต่เนื้อหาและใช้กระดานดำ ชอร์ก เป็นสื่อการสอนเท่านั้น
เพราะปัจจุบันผู้สอนสามารถเลือก ออกแบบ
และพัฒนาสื่อการเรียนการสอนรูปแบบต่างๆที่ทันสมัยมาใช้เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการเรียนรู้ของผู้เรียนได้
ความหมายของสื่อการเรียนการสอน
ความสำคัญของสื่อการเรียนการสอน
สื่อการสอนมีความสำคัญในฐานะเป็นสิ่งที่ช่วยสนับสนุนการเรียนรู้ของผู้เรียน
และเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการจัดการเรียนการสอน
สื่อการสอนจึงมีประโยชน์และความสำคัญ ดังนี้
- เร้าความสนใจ โดยแสดงรูปภาพบนหน้าจอ คำถาม หรือเล่นเพลง ในขั้นนำเข้าสู่บทเรียนจะช่วยเพิ่มความสนใจให้ผู้เรียนได้
- ทบทวนความรู้เดิมโดยการใช้สื่อการเรียนการสอน เพื่อให้ผู้เรียนได้ทบทวนสิ่งที่เรียนมาก่อนและเตรียมความพร้อมสำหรับการเรียนรู้เนื้อหาใหม่
- นำเสนอเนื้อหาใหม่ เช่น ข้อความ ภาพยนตร์ วิดีโอ ให้กับผู้เรียน เพื่อเพิ่มการจดจำเนื้อหาให้มากขึ้น สื่อการเรียนการสอนนอกจากจะทำให้ผู้เรียนสามารถจดจำเนื้อหาใหม่ได้มากขึ้นแล้วยังช่วยส่งผ่านเนื้อหาใหม่ไปยังผู้เรียนได้อีกด้วย
- นำเสนอวัตถุประสงค์ของการเรียนการสอนในแต่ละวันแก่ผู้เรียน
- เป็นการเรียนรู้ผ่านการขยายประสบการณ์ โดยจำลองโลกภายนอกเข้ามาในชั้นเรียนเมื่อไม่สามารถพาผู้เรียนออกสู่โลกภายนอกได้
- กระตุ้นให้เกิดการตอบสนองของผู้เรียนผ่านการนำเสนอข้อมูลและการตอบคำถามของผู้เรียน จะทำให้มีปฏิสัมพันธ์จากการตอบคำถามนั้น
- สร้างความคงทนในการจำและถ่ายโยงการเรียนรู้ โดยใช้รูปภาพเพื่อให้เกิดความคงทนในการจำ จะทำให้ผู้เรียนมองเนื้อหาบทเรียนเป็นภาพและถ่ายโยงความคิดที่เป็นนามธรรมไปสู่รูปธรรม ซึ่งจะจดจำได้ง่ายกว่า
- ประเมินความสามารถ โดยใช้สื่อการเรียนการสอนเป็นเครื่องมือในการเสนอคำถามเพื่อประเมินผู้เรียนในชั้นเรียน หรือสามารถประเมินผู้เรียนผ่านสื่อการเรียนการสอนได้
จำแนกประเภทของสื่อการสอน
เอดการ์ เดล เชื่อว่าประสบการณ์ที่เป็นรูปธรรม จะทำให้เกิดการเรียนรู้แตกต่างจากประสบการณ์ที่เป็นนามธรรม
ดังนั้นจึงจำแนกสื่อการสอนโดยยึดประสบการณ์เป็นหลัก เรียงตามลำดับจากประสบการณ์ที่ง่ายไปยาก 10 ขั้น เรียกว่า กรวยประสบการณ์ (Cone of Experience) ดังรูป
 |
| กรวยประสบการณ์(Cone of Experience) |
กรวยประสบการณ์ (Cone of Experience)
กรวยประสบการณ์
(Cone of Experience) ของเอดการ์ เดล
ได้แสดงถึงความสัมพันธ์ระหว่างสื่อโสตทัศนูปกรณ์ต่างๆ
และขั้นตอนของประสบการณ์การเรียนรู้และการใช้สื่อแต่ละประเภท ดังนี้
ขั้นตอนของประสบการณ์การเรียนรู้และการใช้สื่อแต่ละประเภท
ดังนี้
1. ประสบการณ์ตรง เป็นประสบการณ์ที่ผู้เรียนสามารถรับรู้ได้ด้วยตนเองจากประสาทสัมผัสทั้งห้า
ซึ่งเกิดจากการได้ปฏิบัติกิจกรรมและได้เข้าไปอยู่ในสถานการณ์จริง เช่น เล่นกีฬา ทำอาหาร ปลูกพืชผัก
หรือเลี้ยงสัตว์ เป็นต้น
2. ประสบการณ์รอง เป็นประสบการณ์ที่มีลักษณะใกล้เคียงกับสถานการณ์จริงมากที่สุด
เนื่องจากประสบการณ์ตรงบางอย่างนั้นไม่สามารถทำให้เกิดขึ้นได้จริง
อาจเป็นอันตรายเกินกว่าที่จะเรียนรู้ได้
อาจมีความยุ่งยากสลับซับซ้อน
มีขนาดใหญ่หรือเล็กเกินไป
ทำให้ไม่สามารถเรียนรู้จากประสบการณ์ตรงได้ จึงจำเป็นต้องจำลองหรือเลียนแบบให้มี
ลักษณะที่ใกล้เคียงหรือเหมือนจริงมากที่สุด เพื่อความสะดวก
ปลอดภัยและง่ายต่อความเข้าใจ เช่น หุ่นจำลอง
ของตัวอย่าง การแสดงเหตุการณ์จำลองทางดาราศาสตร์ เป็นต้น
 |
| หุ่นจำลอง |
 |
| ท้องฟ้าจำอลอง
3. ประสบการณ์นาฏการ เป็นการจำลองสถานการณ์อย่างหนึ่ง
โดยไม่คำนึงถึงความเหมือนหรือใกล้เคียงกับประสบการณ์จริง เพื่อจัดประสบการณ์ให้แก่ผู้เรียนด้วยเหตุที่มี
ข้อจำกัดต่างๆ ได้แก่
เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นเมื่อในอดีต
สถานที่ หรือสิ่งที่เป็นนามธรรม
ซึ่งไม่สามารถจัดเป็นประสบการณ์รองได้
เช่น การแสดงละคร บทบาทสมมุติ
เป็นต้น
 
4. การสาธิต เป็นการกระทำหรือแสดงให้ดูเป็นแบบอย่างประกอบการอธิบายหรือบรรยาย
เช่น การสาธิตการฝายปอด เป็นต้น
5.
การศึกษานอกสถานที่ เป็นประสบการณ์เรียนรู้ที่ได้จากแหล่งความรู้ภายนอกห้องเรียนในสภาพความเป็นจริง เช่น การศึกษาความรู้จากสถานที่สำคัญ คือ โบราณสถาน โรงงานอุตสาหกรรม เป็นต้น
6. นิทรรศการ
เป็นการนำประสบการณ์ที่สามารถสัมผัสได้หลาย ๆ ด้าน มาจัดแสดงผสมผสานร่วมกัน เป็นการจัดประสบการณ์ให้ผู้เรียนได้รับด้วยการดูเป็นส่วนใหญ่อาจจัดแสดงสิ่งต่าง
ๆ
 
7. โทรทัศน์และภาพยนตร์ เป็นประสบการณ์ที่ให้ทั้งภาพเคลื่อนไหวและมีเสียงประกอบ แต่โทรทัศน์
มีความเป็นรูปธรรมมากกว่าภาพยนตร์
เนื่องจากโทรทัศน์สามารถนำเหตุการณ์ที่กำลังเกิดขึ้น ในขณะนั้นมาให้ชมได้ในเวลาเดียวกันที่เรียกว่า “การถ่ายทอดสด” ในขณะที่ภาพยนตร์เป็น
การบันทึกเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น
และต้องผ่านกระบวนการล้างและตัดต่อฟิล์มก่อนจึงจะนำมาฉายให้ชมได้
 
8. การบันทึกเสียง
วิทยุและภาพนิ่ง
เป็นประสบการณ์ที่สามารถสัมผัสได้ด้วยประสาทสัมผัสทางตาหรือทางหู เพียงด้านใดด้านหนึ่งเท่านั้น เช่น เทปบันทึกเสียง แผ่นเสียง เป็นต้น
 
9. ทัศนสัญลักษณ์
เป็นสัญลักษณ์ที่สามารถรับรู้ได้ด้วยประสาทสัมผัสทางตา เป็นสัญลักษณ์ที่สามารถรับรู้ได้ด้วยระบบประสาทสัมผัสทางตา
มีความเป็นนามธรรมมากขึ้น จำเป็นที่จะต้องคำนึงถึงประสบการณ์ของผู้เรียนเป็นพื้นฐาน คือ แผนภูมิ ภาพโฆษณา
การ์ตูน แผนที่ และสัญลักษณ์ต่างๆ
 
10. วจนสัญลักษณ์
เป็นสัญลักษณ์ทางภาษา เช่น คำพูด คำอธิบาย หนังสือ เอกสาร แผ่นปลิว แผ่นพับ ที่ใช้ตัวอักษร
ตัวเลข แทนความหมายของสิ่งต่าง ๆ นับเป็นประสบการณ์ที่เป็นนามธรรมมากที่สุด
|
สรุปได้ว่า
สื่อการเรียนการสอนมีคุณค่าและประโยชน์ในการช่วยให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้อย่างมีประสิทธิภาพ
เพราะการเรียนจากสื่อการเรียนการสอนจะให้ประสบการณ์ที่มีความหมายในลักษณะต่างๆ
เป็นไปอย่างถูกต้อง ทำให้ง่าย เข้าใจชัดเจน ผู้เรียนสามารถเรียนรู้ได้นานขึ้น มีความอดทนในการเรียน
ฝึกคิดและแก้ปัญหา ช่วยให้การเรียนรู้ที่เป็นนามธรรมให้เป็นรูปธรรมมากขึ้น ลดความซับซ้อน
นำสิ่งที่อยู่ไกลตัวผู้เรียนเข้าสู่ชั้นเรียนได้
ดังนั้นสื่อการเรียนการสอนจึงมีความสำคัญมากในการช่วยพัฒนาการเรียนรู้ของผู้เรียนให้มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้นและบรรลุตามวัตถุประสงค์ที่กำหนดไว้
